Hypersomnie, Insomnie en Parasomnie, wat zijn de verschillen van deze slaapstoornissen en wat moet je weten?

Je spreekt van een slaapstoornis wanneer je een langere tijd problemen hebt met slapen en het gebrek van slaap invloed heeft op je dagelijkse leven. De problemen komen minstens drie keer per week voor en duren minstens drie maanden.

De meest voorkomende problemen zijn:

• Te kort slapen, slecht slapen of niet in slaap komen (insomnie)
• Overdag erg moe en slaperig zijn (hypersomnie)
• Onrust tijdens je slaap (parasomnie)

Verder in dit artikel lees je dat er nog een aantal andere slaapstoornissen zijn, maar eerst geven we je meer informatie over de bekendste drie; insomnie, hypersomnie en parasomnie.

Insomnie of slapeloosheid is een frequent voorkomende slaapstoornis. Insomnie staat voor last met in- en doorslapen, vroegtijdig ontwaken en/of een niet-verkwikkende of slechte slaap. Dit zorgt ervoor dat je je overdag moe en prikkelbaar voelt.

Er zijn verschillende factoren die de slaap in negatieve zin beïnvloeden wanneer je last hebt van insomnie. Hierdoor is de specifieke oorzaak in de meeste gevallen niet duidelijk.

Soms kan insomnie aangeleerd zijn. In deze gevallen is het een aangeleerd gedrag vanuit een slechte ervaring met slapen. Je spreekt in deze gevallen van ‘psychofysiologische insomnie’. Hoe meer moeite men dan doet om in te slapen, hoe alerter de geest wordt en hoe moeizamer het gaat om in slaap te vallen.

De meest voorkomende andere oorzaken van insomnie zijn:

• Stress of spanning: vaak ontstaat slapeloosheid in een stresserende periode of na een emotionele gebeurtenis
• Verstoorde waak- en slaapcyclus: wanneer je bijvoorbeeld na shiftwerk of door een jetlag slecht slaapt
• Omgevingsfactoren: denk hierbij aan geluids- of lichthinder, een slecht aangepast slaapsysteem of een verouderd matras
• Geneesmiddelengebruik
• Roken, gebruik van alcohol of cafeïne
• Medische achterliggende problemen zoals:
• Neurologische aandoeningen
• Jeuk
• Pijnklachten zoals rug- en nekklachten
• Psychologische problemen zoals angststoornissen en stemmingsstoornissen

Wanneer je geen goede nachtrust hebt door insomnie, is het vaak het geval dat je brein nog te actief is en niet tot rust kan komen. Daarnaast kan cafeïne of alcohol zorgen voor piekeren in bed. Dit is te behelpen door te ontspannen voor het slapengaan en geen koffie, zware maaltijden of alcohol te nuttigen enkele uren voor het slapengaan. Ook zorgt een goed bed voor een comfortabelere manier om te slapen. Bij chronische insomnie is het moeilijk om zelf tot een beter slaap-/waakritme te komen. In dat geval raden we je aan om langs de dokter te gaan.

Wanneer je door insomnie last hebt bij het in slaap vallen of doorslapen kan een verzwaringsdeken helpen bij het verminderen van deze symptomen. Het gewicht van de deken kan helpen bij het ontspannen van het lichaam en het verminderen van angstgevoelens. Daarnaast kan het gewicht van de dekens bijdragen bij een diepere slaap.

Ben je heel vaak slaperig overdag en kun je ineens in slaap vallen? Dan kun je last hebben van hypersomnie. Hypersomnie is een medische conditie gekenmerkt door dagelijks terugkerende en meerdere perioden van slaperigheid. Deze slaperigheid kan je dagelijks leven negatief beïnvloeden. Wanneer je last hebt van hypersomnie ben je vaak moe, gedeprimeerd en heb je veel last van hoofdpijn. Daarnaast kun je last hebben van hallucinaties en aanvallen van kataplexie (spierverslapping zonder bewustzijnsverlies).

Hypersomnie kan het gevolg zijn van een slaapstoornis, maar dat hoeft niet. Slaapgebrek is ook een mogelijke oorzaak. Mogelijke andere oorzaken van hypersomnie zijn:

• Slaapstoornissen zoals slaapapneu, slapeloosheid en narcolepsie
• Depressie
• Bijwerking van geneesmiddelen
• Hoofdletsel bijvoorbeeld na een hersenschudding
• Hersenvliesontsteking
• Epstein Barr (ziekte van pfeiffer)
• Fibromyalgie
• Multiple Sclerose (MS)

Hypersomnie kan gevaarlijk zijn voor wie eraan lijdt. Denk bijvoorbeeld aan vergaderen, een voertuig besturen of met machines of gereedschap werken in een fabriek. Er kunnen hierbij gevaarlijke situaties ontstaan.

Door onderliggende oorzaken, zoals stress, aan te pakken kun je hypersomnie behandelen. Daarnaast kan het veranderen van je leefstijl ook helpen. Om de symptomen te verbeteren is het verstandig om sommige activiteiten te vermijden, of om je aan een vast slaappatroon te houden.

Mensen die last hebben van hypersomnie kunnen beter geen alcohol of cafeïne drinken en drugs gebruiken. Het volgen van een gezond dieet met veel voedingsstoffen kan het energieniveau op peil houden. Dit vermindert het gevoel van slaperigheid en vermoeidheid.

Er is geen wetenschappelijk bewijs dat een verzwaringsdeken de symptomen van hypersomnie kan verbeteren. Toch horen wij veel positieve verhalen en kan een verzwaringsdeken wellicht helpen om de slaap te verbeteren door het gevoel van comfort en geborgenheid dat het biedt.

Wanneer je ongewenst gedrag tijdens je slaap vertoont, kun je spreken van parasomie. Je doet in je slaap iets onverwacht en het lijkt of je wakker bent. Denk bijvoorbeeld aan tandenknarsen, praten in je slaap, bedplassen of slaapwandelen.

Parasomnie is een verzamelnaam van uiteenlopende gedragingen. Dit maakt dat er geen algemene oplossing is. Sommige parasomnieën verdwijnen spontaan, zonder dat er behandeling nodig is. Andere, zoals praten in de slaap of slaapstuipen, zijn vrij onschuldig en vergen zelden verder onderzoek. Voor nog andere parasomnieën zijn er specifieke oplossingen:

• Tandenknarsen: Het kan helpen om ontspanningsoefeningen te doen voor het slapen. Is dit ontoereikend, dan kun je overwegen om speciale beugeltjes aan te brengen. Daarvoor raadpleeg je het best een tandarts of orthodontist.
• Bij REM-related behavioral disorder kan specifieke medicatie het probleem doorgaans gedeeltelijk oplossen.

Voor de andere parasomnieën is verder onderzoek nodig.

Parasomnieën zijn abnormale gedragingen, sensaties of ervaringen tijdens de slaap. Dit kan bijvoorbeeld nachtmerries, slaapwandelen, praten in je slaap of tandenknarsen zijn. Mensen met deze stoornis voelen zich vaak niet uitgerust en hebben moeite met functioneren. Het gebruik van een verzwaringsdeken kan helpen bij het verminderen van parasomnieën. Dit komt doordat de deken een gevoel van druk en geborgenheid geeft, waardoor het zenuwstelsel tot rust komt en de slaap wordt bevorderd.

Narcolepsie

Als je narcolepsie hebt kun je overdag plotseling in slaap vallen. Je slaapt dan kort, 10 tot 30 minuten maximaal. Overdag voel je je bijna altijd slaperig, zelfs als je genoeg geslapen hebt.

Bij narcolepsie kan het gebeuren dat je last hebt van verlies van spierspanning. Dit betekent dat je spieren ineens slap worden, waardoor je bijvoorbeeld kan vallen. Het kan veroorzaakt worden door emoties, zoals lachen, schrikken of boosheid. Vaak gebeurt het als je iets rustigs doet, zoals wachten of televisie kijken. Maar het kan ook gebeuren tijdens een actieve activiteit, zoals sporten.

Wanneer je het idee hebt dat je last hebt van narcolepsie, is het raadzaam om een dokter in te schakelen.

Rusteloze benen (restless legs syndrome)

Een andere slaapstoornis is een rusteloos gevoel in je benen. Hierbij heb je het gevoel dat je benen tintelen, kriebelen of jeuken. Om het gevoel tegen te gaan wil je steeds je benen bewegen. Ook heb je soms last van schokken in je armen of benen tijdens de slaap. Hierdoor rust je minder goed uit. In dit artikel lees je meer over het slapen met rusteloze benen.

We hopen dat je na het lezen van dit artikel meer te weten bent gekomen over de diverse slaapstoornissen die er zijn. Wil je weten of een verzwaringsdeken kan helpen bij jouw aandoeningen? Lees dan ons artikel: ‘Werkt een verzwaringsdeken voor mij?’.